لیگ برتر انگلیس همچون گوهری درخشان که نه تنها به واسطه تاریخ و فرهنگ فوتبالی خود، بلکه به دلیل قدرت مالی بی‌نظیرش، سرآمد لیگ‌های فوتبال جهان شده است. این برتری مالی، عامل اصلی شکاف روزافزون میان لیگ برتر انگلیس و سایر لیگ‌های اروپایی است. شکافی که نه تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه به تدریج عمیق‌تر و وسیع‌تر می‌شود. در این نوشته، به بررسی علل و پیامدهای این شکاف پرداخته و آینده‌ای را که پیش روی فوتبال اروپا قرار دارد، ترسیم می‌کنیم.
تصویر کنونی لیگ برتر انگلیس
برای درک بهتر عمق و ابعاد شکاف میان لیگ برتر و سایر لیگ‌های اروپایی، باید به عواملی نگاهی دقیق‌تر بیندازیم:
درآمدها، دستمزدها، هزینه‌های نقل و انتقالات، بدهی‌ها و هزینه‌های مالی. این‌ها ابعاد پنهان ولی حیاتی‌ای هستند که لیگ برتر انگلیس را از سایر لیگ‌ها متمایز می‌کنند و نقشی کلیدی در تعمیق این شکاف دارند.
افزایش چشمگیر درآمدها
نگاهی گذرا به نمودارهای مالی فوتبال اروپا، پرده از واقعیتی بزرگ برمی‌دارد. درآمد لیگ برتر در سال ۲۰۲۲ به شکل چشمگیری بیشتر از سایر لیگ‌های اروپایی بوده است. اما آنچه که بیشتر از همه توجه را به خود جلب می‌کند، روند افزایشی این درآمدهاست. در سال ۲۰۱۳، لیگ برتر انگلیس با درآمدی که ۴۶ درصد بیشتر از بوندس‌لیگا، به عنوان دومین لیگ پردرآمد اروپا بود، جایگاه نخست را به خود اختصاص داد. این تفاوت در طول دهه گذشته به شکلی مستمر افزایش یافته است، به گونه‌ای که لیگ برتر سالانه با رشدی ۹ درصدی مواجه بوده است. این در حالی است که سایر لیگ‌ها با رشدهایی بین ۴ تا ۶ درصد، به کندی به دنبال این غول مالی حرکت می‌کنند.
این افزایش درآمد نه تنها به معنای برتری لیگ برتر در حال حاضر است، بلکه نویدبخش شکافی است که در آینده به مراتب عمیق‌تر خواهد شد. بررسی دقیق‌تر عناصر مختلف درآمدی، نکات جالبی را روشن می‌کند. برای مثال، با وجود اینکه درآمد کلی لیگ برتر دو برابر نزدیک‌ترین رقیب خود، یعنی بوندس لیگا است، درآمد حاصل از روز مسابقه نیز درصد بیشتری از کل درآمد را تشکیل می‌دهد. این امر یکی از محرکهای اصلی شکاف درآمدی میان لیگ برتر و سایر لیگ‌هاست.
شکل ۱: نمودار درآمدی پنج لیگ معتبر اروپایی از سال ۲۰۱۳ تا کنون
استادیوم‌های بزرگ، پرشور و مدرن لیگ برتر با ظرفیت بالا و قیمت بلیت‌هایی که به دقت تنظیم شده‌اند. به نحوی بی‌نظیر درآمد روز مسابقه را به حداکثر می‌رسانند. در حالی که در برخی کشورها، مانند آلمان، قیمت بلیت‌ها عمداً پایین نگه داشته می‌شود تا تماشاگران بیشتری بتوانند بازی‌ها را از نزدیک تماشا کنند، در انگلستان سرمایه‌گذاری سنگینی روی زیرساخت‌های استادیوم‌ها انجام شده است. به عنوان مثال، تاتنهام در سال ۲۰۲۲ با افتتاح یکی از مدرن‌ترین استادیوم‌های جهان، گامی بزرگ در جهت افزایش درآمدهای خود برداشت. این سرمایه‌گذاری‌ها نشان می‌دهد که چگونه درآمدهای بالای لیگ برتر به نوبه خود زمینه‌ساز سرمایه‌گذاری‌های بیشتری می‌شود. این سرمایه‌گذاری‌ها، به شکلی چرخه‌ای، باز هم درآمدها را افزایش می‌دهند.
شکل ۲: درآمد روز مسابقه باشگاه‌های لیگ برتر از سال ۲۰۱۳ و رشد سریع تاتنهام
حق پخش، برگ برنده لیگ برتر انگلیس
در زمینه درآمدهای حاصل از پخش تلویزیونی نیز، لیگ برتر همچنان پیشتاز است. هرچند که این جداول همیشه دقیق نیستند و درآمد حاصل از پخش رقابت‌های اروپایی را به‌طور کامل در بر نمی‌گیرند، اما تصویر کلی حاکی از آن است که لیگ برتر در هر مذاکره جدید شاهد افزایش درآمد بوده است. این در حالی است که بوندس‌لیگا، سری آ و لالیگا، همگی در قراردادهای تلویزیونی جدید خود با کاهش درآمد مواجه شده‌اند. این امر نمونه‌ای دیگر از شکاف فزاینده میان لیگ برتر و سایر لیگ‌هاست.
نگاهی به درآمدهای تجاری نیز نشان می‌دهد که لیگ برتر انگلیس با فاصله‌ای قابل توجه از سایرین پیشی گرفته است. هرچند که بوندس‌لیگا در این زمینه عملکردی خوب از خود نشان داده است، اما نرخ رشد درآمدهای تجاری آن در مقایسه با لیگ برتر به مراتب کمتر بوده است. به عنوان مثال، لالیگا در طول سه سال گذشته با کاهش ۷ درصدی درآمدهای تجاری مواجه شده است. این در حالی است که لیگ برتر به شکلی پیوسته و با قدرت، در حال گسترش نفوذ خود در بازارهای جهانی است و هر روز بر ارزش تجاری خود می‌افزاید.
مساله تورم دستمزدها و ثبات مالی در لیگ برتر انگلیس
دستمزدهای بازیکنان، یکی دیگر از شاخص‌های اصلی است که نشان‌دهنده برتری لیگ برتر انگلیسنسبت به سایر لیگ‌هاست. در حالی که دستمزدهای لیگ برتر بالاترین میزان را در میان لیگ‌های اروپایی دارند، اما رشد سالانه این دستمزدها یا تورم آن‌ها در لیگ برتر نسبت به سایر لیگ‌ها چندان بالاتر نیست. این نکته قابل توجه است که در تمام لیگ‌های اروپایی به جز لیگ برتر، تورم دستمزدها از رشد درآمد بیشتر بوده است. این امر نشان‌دهنده عدم تعادل مالی در این لیگ‌هاست و می‌تواند به مشکلاتی جدی در آینده منجر شود.
به عنوان مثال، در لالیگا و لیگ ۱ فرانسه، تورم دستمزدها به ترتیب ۳ درصد بیشتر از رشد درآمد بوده است. این وضعیت به‌ویژه برای لالیگا نگران‌کننده است، زیرا نشان‌دهنده کاهش قدرت مالی این لیگ در مقایسه با لیگ برتر است. این در حالی است که لیگ ۱ فرانسه تا حد زیادی تحت تاثیر دستمزدهای بسیار بالای باشگاه پاری سن ژرمن قرار دارد. در مقابل، تورم دستمزدها در لیگ برتر به طور متوسط ۰.۷ درصد کمتر از رشد درآمدها بوده است. این امر نشان‌دهنده ثبات نسبی مالی لیگ برتر انگلیس است. در واقع به این لیگ اجازه می‌دهد که بدون ایجاد فشار بیش از حد بر منابع مالی خود، همچنان بازیکنان برتر جهان را جذب کند.
علاوه بر این، نسبت دستمزدهای بالاترین و پایین‌ترین تیم‌ها در لیگ برتر نیز نشان‌دهنده رقابت‌پذیری بالاتر این لیگ است. برای مثال، در سال ۲۰۲۲، بیشترین دستمزد در لیگ برتر تنها ۵.۵ برابر کمترین دستمزد بود. این نسبت در مقایسه با سایر لیگ‌های اروپایی، نشان‌دهنده عدالت بیشتر و رقابت‌پذیری بالاتر لیگ برتر است. این امر باعث می‌شود که لیگ برتر نه تنها به عنوان یک لیگ ثروتمند، بلکه به عنوان لیگی با توزیع عادلانه‌تر منابع مالی نیز شناخته شود.
مساله قدرت خرید تیم‌ها و هزینه‌های نقل و انتقالات
لیگ برتر انگلستان در سه سال گذشته به خوبی نشان داده است که چگونه می‌تواند از قدرت مالی خود برای تقویت تیم‌هایش استفاده کند. در حالی که سایر لیگ‌های اروپایی در سال ۲۰۲۳ با کاهش هزینه‌های نقل و انتقالات مواجه شده‌اند، لیگ برتر انگلستان با افزایش ۷۶ درصدی در این زمینه مواجه بوده است. بخش عمده‌ای از این افزایش به دلیل هزینه‌های سنگین باشگاه چلسی بوده. اتفاقی که به تنهایی بخش عمده‌ای از هزینه‌های نقل و انتقالات لیگ برتر را به خود اختصاص داده است.
هزینه‌های نقل و انتقالات لیگ برتر در سال ۲۰۲۳ بیش از مجموع هزینه‌های سایر لیگ‌های برتر اروپایی بود. این امر نشان‌دهنده توانایی مالی بی‌نظیر این لیگ در جذب بهترین بازیکنان جهان است. این سرمایه‌گذاری‌ها نه تنها باعث تقویت تیم‌های لیگ برتر می‌شود، بلکه سطح رقابت در این لیگ را نیز افزایش می‌دهد. در عین حال جذابیت آن را برای تماشاگران در سراسر جهان بیشتر می‌کند.
شکل ۳: خالص هزینه کرد باشگاه‌های لیگ برتر انگلستان در نقل و انتقالات تابستان ۲۰۲۲
بدهی‌ها و هزینه‌های مالی
بدهی‌های باشگاه‌ها نیز یکی از ابعاد مهم مالی لیگ برتر است که نباید از نظر دور بماند. در پایان فصل ۲۰۲۱/۲۲، باشگاه‌های لیگ برتر توانستند بدهی‌های خالص خود را به میزان ۳۴ درصد کاهش دهند. این کاهش عمدتاً به دلیل خرید باشگاه‌های نیوکاسل و چلسی و تسویه بدهی‌های آن‌ها بوده است. با این حال، باشگاه‌های لیگ برتر همچنان بالاترین سطح بدهی مالی ناخالص در اروپا را دارند.
این سطح بالای بدهی‌ها می‌تواند به عنوان یک نقطه ضعف برای لیگ برتر مطرح شود، اما درآمدهای بالا و پایدار این لیگ به باشگاه‌ها اجازه می‌دهد که به راحتی از عهده پرداخت بهره‌های سنگین برآیند. در واقع، پنج باشگاه لیگ برتر از نظر پرداخت بهره در میان ده باشگاه برتر اروپا قرار دارند. این نشان می‌دهد که هرچند بدهی‌های لیگ برتر بالاست، اما این لیگ به واسطه درآمدهای عظیم خود، قادر به مدیریت این بدهی‌ها و جلوگیری از ایجاد بحران‌های مالی است.
آینده‌ای روشن یا چالش‌های پیش‌رو؟
لیگ برتر انگلیس نه تنها به عنوان پرقدرت‌ترین لیگ از نظر مالی، بلکه به عنوان لیگی که با گذشت زمان فاصله خود را با سایر لیگ‌ها بیشتر می‌کند، در نظر گرفته می‌شود. ماشین پول‌سازی لیگ برتر همچنان به کار خود ادامه می‌دهد، به طوری که درآمدهای بیشتر، دستمزدهای بالاتر و نقل و انتقالات گران‌قیمت‌تری را ممکن می‌سازد. این چرخه مالی، قدرت لیگ برتر را تقویت می‌کند و باعث می‌شود که این لیگ همچنان به عنوان مقصد اصلی بازیکنان و مربیان برتر جهان باقی بماند.
اما این برتری مالی لیگ برتر انگلستان، چالش‌هایی را نیز به همراه دارد. افزایش بدهی‌ها، تورم دستمزدها و فشارهای مالی ممکن است در آینده به مشکلاتی منجر شود که حتی لیگ برتر نیز نتواند به راحتی از عهده آن‌ها برآید. با این حال، تا زمانی که این لیگ قادر به جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید، مدیریت بدهی‌ها و حفظ جذابیت خود برای مخاطبان جهانی باشد، به نظر می‌رسد که آینده‌ای روشن در انتظار آن باشد.
در نهایت، آنچه که لیگ برتر انگلیس را از سایر لیگ‌های اروپایی متمایز می‌کند، نه تنها قدرت مالی بی‌نظیر آن، بلکه توانایی آن در استفاده از این قدرت برای ایجاد یک لیگ پویا، رقابتی و جهانی است. این لیگ نه تنها به عنوان الگویی برای سایر لیگ‌ها، بلکه به عنوان نیروی محرکهای برای توسعه و تحول فوتبال در سراسر جهان مطرح است. لیگ برتر انگلستان، بیش از هر زمان دیگری، به عنوان ستون فقرات فوتبال مدرن شناخته می‌شود. به نظر می‌رسد که این جایگاه برای سال‌های آینده نیز حفظ شود.
از این نویسنده در مگ‌تراپی بیشتر بخوانید:
نبرد آدیداس، نایکی و بقیه در یورو ۲۰۲۴