فوتبال تراپی | وقتی از ویلیام اسپیرمن درباره مسیر کاری‌اش می‌پرسید، خودش هم با خنده می‌گوید: «راستش، مسیرم یه‌کم عجیب‌غریبه!» و حق هم دارد. واقعاً چه کسی تصور می‌کرد مردی که دکترای فیزیک از دانشگاه هاروارد دارد و روی پروژه کشف ذره هیگز در CERN کار کرده، حالا در خط مقدم تحلیل داده‌های یکی از بزرگ‌ترین باشگاه‌های فوتبال جهان باشد؟
اما این دقیقاً همان مسیری است که اسپیرمن طی کرده است؛ از آزمایشگاه‌های ژنو تا اتاق تحلیل در ملوود و اکنون کرکبی. سفری که شاید از نظر بیرونی «عجیب» به نظر برسد، اما با نگاهی عمیق‌تر، کاملاً منطقی و الهام‌بخش جلوه می‌کند.
نابغه‌ای که با توپ بیگانه بود
برخلاف بسیاری از همکارانش، اسپیرمن در کودکی هیچ علاقه و استعدادی در ورزش‌های تیمی نداشت. خودش با خنده اعتراف می‌کند: «من واقعاً تو ورزش‌های تیمی افتضاح بودم و هنوز هم هستم. شاید تعجبی نداشته باشه چون یکی از بچه‌نردهای جمع هستم!»
اما او علاقه‌ی عجیبی به ریاضیات، فیزیک و ورزش‌های انفرادی داشت. تا اوایل بیست‌سالگی‌اش، فوتبال برای او فقط یک اسم بود. اما همه‌چیز با علاقه به فوتبال آمریکایی و تیم New England Patriots تغییر کرد. اسپیرمن کم‌کم به تحلیل بازی‌ها پرداخت و فهمید که می‌تواند از نگاه علمی و داده‌محور وارد دنیای ورزش شود — دنیایی که قواعدش کمتر از فیزیک کوانتوم پیچیده نیست.
از فیزیک به فوتبال: جهشی جسورانه
در دوره‌ی دکترای فیزیک ذرات در هاروارد، اسپیرمن به این نتیجه رسید که دیگر نمی‌خواهد در مسیر تکراری آکادمی یا امور مالی قدم بگذارد؛ راهی که بسیاری از فارغ‌التحصیلان هم‌رشته‌اش پیش گرفته بودند. او به دنبال چالشی تازه بود. چیزی که واقعاً برایش اشتیاق‌آور باشد. علاقه‌اش به داده‌های ورزشی و زیبایی پنهان بازی‌ها باعث شد در سال ۲۰۱۵ به شرکت Hudl بپیوندد؛ شرکتی فعال در زمینه تحلیل عملکرد ورزشی.
در آنجا، برای اولین بار با داده‌های واقعی فوتبال مواجه شد و به قول خودش، «شیفته‌ی پیچیدگی و زیبایی نهفته در فوتبال» شد. او می‌گوید:
«در بیسبال، چون بازی ساده‌تره، آمار پیشرفته از ۴۰ سال پیش وجود داشته. ولی فوتبال خیلی پیچیده‌تره. گل‌ها کم هستند، بازی پیوسته است و نتیجه هر حرکت واضح نیست. همین باعث می‌شه تحلیل فوتبال خیلی جذاب‌تر باشه.»
تولد یک ایده: مدل‌سازی کنترل فضا
نقطه‌ی عطف کارنامه‌ی اسپیرمن، آخر هفته‌ای بود که با یکی از دوستانش پروژه‌ای جانبی روی مفهوم «فضا در فوتبال» انجام داد. نتیجه‌اش مدلی نوین برای «کنترل زمین» بود. مدلی که نشان می‌داد کدام تیم یا بازیکن، در هر لحظه از بازی، چه مناطقی از زمین را تحت سلطه دارد.
او می‌گوید: «فوتبال یعنی فضا. اینکه چطور فضارو می‌سازی، می‌بندی یا باز می‌کنی. مدل ما نشون می‌داد چطور می‌تونی با یه دویدن یا جای‌گیری، فضا بسازی یا از حریف بگیری.»
وقتی این پروژه را به تحلیل‌گران Hudl نشان داد، آن‌قدر مورد توجه قرار گرفت که او را تشویق کردند در کنفرانسی در لندن آن را ارائه دهد. آنجا بود که اسپیرمن برای اولین‌بار با ایان گراهام، تیم واسکت و داف استیل — اعضای دپارتمان تحقیقاتی لیورپول — آشنا شد. آن دیدار، آغاز مسیری بود که در نهایت او را به باشگاه قرمزپوش مرسی‌ساید رساند.
ورود به لیورپول؛ قدمی بزرگ، اما الهام‌بخش
در مارس ۲۰۱۸، اسپیرمن پیشنهاد همکاری رسمی با باشگاه لیورپول را پذیرفت. تصمیم آسانی نبود. او تازه به دالاس برگشته بود، در آمریکا جایگاه خوبی داشت و همسرش نیز آنجا بود. اما جذابیت کار با یکی از بهترین تیم‌های پژوهشی فوتبال دنیا — تیمی به رهبری ایان گراهام — وسوسه‌ای بود که نمی‌توانست نادیده بگیرد.
او می‌گوید: «من عاشق فوتبال شده بودم، عاشق داده و نقش داده در فوتبال و می‌خواستم تمام وقت روی آن کار کنم. این شغلی بود که می‌تونستم واقعاً با آن تأثیرگذار باشم. نمی‌خواستم فقط آخر هفته‌ها زندگی کنم و دنبال چک حقوقی باشم. دلم می‌خواست با چالش‌ها درگیر بشم، تو چیزی باشم که بزرگ‌تر از خود من باشد.»
کار اسپیرمن در لیورپول؛ پشت صحنه‌ی یک تیم قهرمان
در سال‌های ابتدایی حضورش، اسپیرمن مدل «کنترل زمین» را توسعه داد، اما حالا کارش گسترده‌تر شده است. او روی تحلیل بازی‌ها، کمک به جذب بازیکن، ساخت مدل‌های آماری سفارشی و تهیه گزارش‌های دقیق از عملکرد تیم کار می‌کند.
با استفاده از داده‌های رهگیری (Tracking Data) که موقعیت تمام بازیکنان و توپ را با دقت بالا ثبت می‌کند، اسپیرمن به تحلیل‌هایی دست پیدا می‌کند که با داده‌های ساده‌ی رویدادی ممکن نیست.
او توضیح می‌دهد: «مثلاً یه پاس به عقب ممکنه با داده‌های رویدادی بد به نظر بیاد، اما وقتی بدونی بازیکن تحت فشار بوده و با آن پاس فضا ساخته، کاملاً معنا پیدا می‌کند.»
او به طور منظم پس از هر بازی، گزارش آماری کاملی برای تحلیل‌گران باشگاه تهیه می‌کند؛ گزارش‌هایی که به کادر فنی و یورگن کلوپ ارائه می‌شدند و حال به آرنه اشلوت. همچنین در پروژه‌های ویژه‌ای با مربیان و استعدادیاب‌ها همکاری دارد.
یادگیری از فیزیک، الهام از فوتبال
اسپیرمن می‌گوید کار در کنار تحلیل‌گران و مربیان باهوش لیورپول به او کمک کرده بازی را بهتر بفهمد و مدل‌های دقیق‌تری بسازد. او حالا با افتخار می‌گوید که کار کردن در چنین محیطی، برایش بیش از یک شغل است.
«بعد از هر بازی، حتی وقتی می‌بازیم، انگیزه‌ام بیشتر می‌شود. چون عاشق تحلیل کردن‌ام. اینکه بفهمی چی خوب بوده، چی نه. برای من همون حس رسیدن به جواب یه مسئله‌ی فیزیکی رو دارد.»
او با لبخند اضافه می‌کند: «بهترین لحظه؟ قطعاً فینال مادرید. بعد از شکست در کیف، اون قهرمانی خیلی شیرین بود. دیدن اینکه این تیم، این مربی و این بازیکن‌ها چطور جواب تردیدها رو دادن، شگفت‌انگیز بود.»
در مگ تراپی بیشتر بخوانید:
نگاهی به کلینیک تخصصی عمل جراحی ACL
آشنایی با اصطلاحات اقتصادی فوتبال