فوتبال تراپی | سؤال مهمی که این روزها ذهن هواداران فوتبال و کارشناسان را درگیر کرده، این است: آیا محمد صلاح هنوز ارزش ثابتی در ترکیب اصلی لیورپول دارد؟ آنالیز داده‌ای محمد صلاح نشان می‌دهد که پاسخ به این پرسش ساده نیست و برخلاف سال‌های گذشته، عملکرد او دیگر تضمین‌کننده حضورش در ترکیب اصلی نیست.

فصل جاری با یک تصمیم جنجالی همراه شد؛ کنار گذاشته شدن محمد صلاح از ترکیب اصلی برابر وستهم. تصمیمی که برخلاف انتظار، با واکنش‌های تند مواجه نشد و این موضوع خود گواهی بر افت محسوس بازدهی صلاح نسبت به سال‌های گذشته است. این در حالی است که تنها شش ماه قبل، مهاجم مصری با گل دیرهنگام خود مقابل کریستال پالاس، رکورد تاریخی آلن شیرر و اندی کول را در تعداد ۴۹ تأثیر مستقیم روی گل، طی یک فصل را تکرار کرد؛ رکوردی که او فقط با ۳۸ بازی به دست آورد، در حالی که رقبایش ۴۲ مسابقه برای آن نیاز داشتند. آمار خیره‌کننده ۲۹ گل و ۱۸ پاس گل صلاح، یکی از ستون‌های اصلی قهرمانی لیورپول در لیگ برتر بود.

همان زمان، صلاح روی صندلی نمادین خود در آنفیلد نشسته بود تا تمدید قرارداد دو ساله‌اش اعلام شود؛ قراردادی که با این امید بسته شد که او بتواند همان کیفیت خارق‌العاده را حفظ کند. اما آنالیز داده‌ای محمد صلاح در فصل جدید حکایت دیگری دارد: تنها ۵ گل و ۳ پاس گل در ۱۹ مسابقه، نشانی از افت چشمگیر عملکرد اوست؛ افتی که باعث شده صلاح دیگر همان تهدید دائمی فصول گذشته نباشد.

آرنه اشلوت، سرمربی جدید لیورپول، تصمیم گرفته ساختار تیم را بدون اتکا به صلاح بازطراحی کند؛ تصمیمی جسورانه که واکنش صلاح را نیز به همراه داشت. او پس از تساوی ۳-۳ مقابل لیدز یونایتد، با لحنی صریح اعلام کرد که نیازی به جنگ روزانه برای جایگاهش ندارد، زیرا «آن را به دست آورده است».

نقش صلاح در فصل گذشته کاملاً تهاجمی و بدون مسئولیت‌های دفاعی تعریف شده بود تا انرژی‌اش صرف حمله شود. اما حالا تیم‌های رقیب بهتر از گذشته این نقطه ضعف را هدف قرار می‌دهند و اشلوت نیز پس از تساوی برابر ساندرلند به‌ صراحت گفت که انتخاب سوبوسلای در جناح راست با هدف تقویت فاز دفاعی بوده است.

مسئله این نیست که صلاح کمتر در جریان بازی حضور دارد؛ بلکه آنالیز داده‌ای محمد صلاح نشان می‌دهد که کیفیت مالکیت او کاهش یافته است. میانگین لمس توپ او از ۴۹ بار در هر ۹۰ دقیقه فصل قبل، به ۵۰ بار در این فصل رسیده، اما تعداد لمس توپ‌هایش در محوطه جریمه به‌طور معناداری افت کرده است: از ۹.۶ لمس در هر ۹۰ دقیقه به ۷.۳. این یعنی به‌جای حضور در مناطق خطرناک، بیشتر در کناره‌ها و دورتر از دروازه صاحب توپ می‌شود؛ جایی که اثربخشی او بسیار کمتر است.

افت شاخص‌های گل‌زنی در آنالیز داده‌ای محمد صلاح

افت عملکرد محمد صلاح تنها به تعداد گل‌ها محدود نمی‌شود، بلکه کیفیت و حجم موقعیت‌هایی که ایجاد می‌کند نیز کاهش یافته است. داده‌ها نشان می‌دهند که میانگین شوت‌های صلاح و شاخص گل‌های مورد انتظار (Expected Goals) نیز روند نزولی داشته‌اند. او این فصل به‌طور میانگین ۲.۷ شوت و تنها ۱ شوت در چارچوب در هر ۹۰ دقیقه ثبت کرده، در حالی که این ارقام فصل گذشته ۳.۴ شوت و ۱.۵ شوت در چارچوب بودند. این کاهش محسوس، بخشی مهم از افت تهدید تهاجمی صلاح را توضیح می‌دهد.

داده‌های آماری محمد صلاح نشان می‌دهند کیفیت گل‌زنی او کاهش یافته است. شاخص «انتظار گل به ازای هر شوت» که احتمال تبدیل هر شوت به گل را اندازه‌گیری می‌کند، اکنون به پایین‌ترین میزان خود در پنج فصل اخیر رسیده و مقدار آن ۰.۱ است. این یعنی هر شوت صلاح تنها ده درصد شانس گل شدن دارد. بنابراین، مشکل اصلی این است که شوت‌های او نسبت به گذشته خطر و دقت کمتری دارند، نه اینکه از موقعیت‌های بدتری شوت می‌زند.

اما نکته قابل توجه این است که این افت فقط حاصل عملکرد فردی صلاح نیست؛ بلکه شرایط اطراف او نیز دچار تغییراتی اساسی شده است. مهم‌ترین ضربه، عدم حضور ترنت الکساندر-آرنولد در سمت راست زمین بوده؛ بازیکنی که بیشترین ارتباط پاس با صلاح را داشت و نقش مهمی در خلق موقعیت‌های او ایفا می‌کرد.

بر اساس داده‌ها، فصل گذشته آرنولد ۱۰.۵ پاس در هر ۹۰ دقیقه به صلاح ارسال می‌کرد و صلاح نیز بیشترین پاس خود را به او می‌داد (۷.۶ پاس). پس از او، دومین بازیکنی که بیشترین ارتباط بازی با صلاح داشت، سوبوسلای بود. اما در فصل جاری، ترکیب تیم و نقش‌ها به‌ طور مداوم تغییر کرده‌اند. اکنون، سوبوسلای و کانر برادلی بیشترین تعامل پاس با صلاح را دارند؛ با این تفاوت که هیچ‌کدام حتی نزدیک به حجم پاس‌هایی که آرنولد به او می‌داد نیستند. بیشترین پاس این فصل ۷ پاس از سوی سوبوسلای بوده که فاصله چشمگیری با آرنولد دارد.

همچنین، صلاح مجبور شده با سبک بازی شماره ۱۰ جدیدی چون ویرتز سازگار شود؛ بازیکنی که تنها ۴.۹ پاس در هر ۹۰ دقیقه به او می‌دهد. در کنار این، شماره ۹های جدید تیم—الکساندر ایساک و هوگو اکیتیکه—هنوز نتوانسته‌اند همان ارتباط پاس‌های مهاجمان قبلی مانند داروین نونیز، لوئیس دیاز و دیگو ژوتا را با صلاح برقرار کنند. آمار پاس‌دهی این بازیکنان نیز این واقعیت را تأیید می‌کند:

• ایساک: ۲ پاس در هر بازی
• اکیتیکه: ۱.۲ پاس
  درحالی‌که پیشینیان آنها:
• نونیز: ۳.۴ پاس
• دیاز: ۲.۵ پاس
• ژوتا: ۲.۳ پاس

این تغییرات گسترده در ساختار حمله لیورپول باعث شده آنالیز داده‌ای محمد صلاح به‌وضوح نشان دهد که فرصت‌های گل‌زنی او کمتر از گذشته شده است. با این شرایط، افت آمار خروجی صلاح نه یک اتفاق، بلکه نتیجه یک تغییر سیستمی در اطراف اوست؛ تغییری که اگر اصلاح نشود، ممکن است دوران سلطه مهاجم مصری در آنفیلد را وارد مرحله‌ای تازه و بحث‌برانگیز کند.

کاهش برتری در نبردهای فردی

بخش دیگری از آنالیز داده‌ای محمد صلاح نشان می‌دهد که اگرچه او هیچ‌گاه یک تمام‌کننده فوق‌العاده دقیق نبوده، اما اکنون که تعداد موقعیت‌هایش کاهش یافته، ضعف نسبی او در استفاده از فرصت‌ها بیش از هر زمان دیگری به چشم می‌آید. نمونه‌های بارز آن مقابل چلسی و منچستریونایتد دیده شد؛ جایی که ضربات پایانی او شتاب‌زده و غیر‌موثر بود. درصد تبدیل شوت‌های او امسال به ۱۱.۱ درصد کاهش یافته، در حالی که فصل گذشته این رقم ۲۰.۲ درصد بود؛ سقوطی قابل توجه که نشان می‌دهد صلاح از فرصت‌های محدود خود استفاده بهینه نمی‌کند.

با این حال، آنالیز داده‌ای محمد صلاح نشان می‌دهد که نقش او در خلق موقعیت تغییری نکرده و حتی اندکی ارتقا یافته است. او در لیگ برتر به‌ طور متوسط ۲.۳ موقعیت در هر بازی می‌سازد، در مقابل ۲.۲ موقعیت فصل گذشته. از نظر تعداد خلق موقعیت در جریان بازی، او در جایگاه سوم مشترک قرار دارد (۲۴ موقعیت) و از نظر مجموع موقعیت‌سازی نیز چهارم مشترک است (۲۸ موقعیت). اما شاخص پاس گل مورد انتظار او ۱.۹ است،که نشان می‌دهد این موقعیت‌ها کیفیت لازم برای تبدیل شدن به گل را ندارند.

افول عملکرد صلاح تنها در آمار گل‌زنی دیده نمی‌شود؛ بلکه نبردهای فردی نیز گواه این ادعا هستند. فصل گذشته، درصد موفقیت او در دوئل‌ها ۴۰.۷ درصد و میزان موفقیت دریبل‌هایش ۴۲.۳ درصد بود. این ارقام اکنون به ترتیب به ۲۸ درصد و ۲۳.۴ درصد سقوط کرده‌اند. وقتی بازیکنی که باید گره‌گشا باشد، در نبردهای تن‌به‌تن تا این حد ناکارآمد ظاهر می‌شود، طبیعتاً نشانه‌ای از بحران عملکرد است.

البته عوامل انسانی و روانی نیز در افت صلاح نقش داشته‌اند. مرگ ناگهانی دیگو ژوتا، هم‌تیمی و دوست نزدیک او، تأثیر عمیقی بر روحیه صلاح گذاشت و خودش اعتراف کرد که حتی از بازگشت به تمرینات می‌ترسیده است. افزون بر این، تغییرات گسترده در ساختار تیم باعث شده بسیاری از بازیکنان لیورپول در فصل جدید با افت سطح عملکرد مواجه شوند. برای نمونه، کودی گاکپو در سمت مقابل زمین همان‌قدر نامطمئن ظاهر شده اما همچنان در ترکیب اصلی حضور دارد. الکسیس مک‌آلیستر و ابراهیما کوناته نیز علیرغم نمایش‌های ضعیف، جایگاهشان را حفظ کرده‌اند.

اما موضوع در مورد صلاح متفاوت است؛ زیرا او نه یک بازیکن معمولی، بلکه ستون سال‌های اخیر حملات لیورپول بوده است. با این شرایط، آنالیز داده‌ای محمد صلاح نشان می‌دهد که یا سن و فرسودگی در حال اثرگذاری بر بازی اوست، یا لیورپول دیگر ساختار و فضایی را که او برای درخشش نیاز دارد در اختیارش قرار نمی‌دهد و احتمالاً هر دو عامل در این افت سهم دارند.

نتیجه روشن است: وقتی یک بازیکن دیگر قادر به خلق همان خطر گذشته نباشد، جایگاه او در ترکیب تیم به‌طور طبیعی زیر سؤال می‌رود. این دقیقاً همان نقطه‌ای است که صلاح امروز در آن ایستاده است.

مقاله‌ای که مطالعه کردید در تاریخ ۷ دسامبر ۲۰۲۵ در رسانه اتلتیک منتشر شده است.